از جمله بیماری هایی که بخصوص در سالمندان از شکایات شایع می باشد، خشکی دهان است. این بیماری که در سالمندان به میزان 30 – 25 % شیوع دارد بدلیل تاثیرات بر سلامت فرد و قابلیت پیشگیری و درمان از اولویت های مهم جامعه سالمندی می باشد.
تعریف خشکی دهان
وقتی غدد بزاقی به هر دلیلی نتواند بزاق کافی و مناسب تولید کند، خشکی دهان ایجاد می شود. در گذشته تصور بر این بود که کاهش عملکرد غدد بزاقی و خشکی دهان، ناشی از فرایند سالمندی است، اما پس از بررسی های لازم علمی مشخص شد که در سالمند سالم ترشحات غدد بزاقی تغییر ناچیزی دارد و خشکی دهان عواملی به جز سالمندی دارد. البته اثر این عوامل در سالمندی تشدید می گردد و در هر سنی نیز می تواند باعث خشکی دهان گردند.
عوامل ایجاد خشکی دهان
خشکی دهان اغلب در ارتباط با کاهش عملکرد غدد بزاقی و کاهش ترشح و تغییر ترکیبات بزاق روی می دهد. دلایل عمده این اختلالات به شرح زیر می باشد:
۱. داروها
بیش از ۴۰۰ دارو شناخته شده که عوارض جانبی آن خشکی دهان است. تنها تعداد معدودی از این داروها با اثر بر ترشح بزاق موجب خشکی دهان می شوند. احتمالا سایر داروها از طریق تغییر ترکیبات پروتئینی بزاق موجب خشکی دهان می شوند. گروههای دارویی که بطور مستقیم بر عملکرد بزاق اثر کاهنده می گذارند عبارتند از:
– ضد افسردگی هایی مثل ایمی پرامین و آمی تریپتیلین و نورتریپتیلین
– آنتی هیستامین ها
– ضد فشارخون
– دیورتیک ها( ادرار آورها )
– آنتی سایکوتیکها مثل هالوپریدول و …
– ضد تشنج
۲. بیماری های سیستمیک
– بیماریهای اتوایمیون از جمله : سندرم شوگرن، آرتریت روماتوئید ، لوپوس اریتماتوس سیستمیک
– ایدز، هپاتیت، سیروز صفراوی اولیه، فیبروز سیستمیک، سارکوئیدوز، دیابت کنترل نشده، اختلالات تیروئیدی، اختلالات متابولیک و …
– بیماری ها و اختلالات روانی
۳. کمبود آب و متابولیت
– اختلال آب و الکترولیت به دلایل زیر می تواند ایجاد شود:
– خونریزی
– سوختگی
– تب
– اسهال و استفراغ
– دریافت ناکافی مایعات
۴. تخریب بافت ، مجاری و اعصاب غدد بزاقی در اثر اقدامات درمانی همچون :
– تابش اشعه در ناحیه سر و گردن
– شیمی درمانی
– انسداد یا قطع مجاری و اعصاب غدد بزاقی بدلایلی مانند جراحی های سر و گردن
۵. عفونتهای حاد و مزمن باکتریایی غدد بزاقی
۶. سبک زندگی
– سیگار کشیدن ، جویدن تنباکو و …
– تنفس با دهان باز
– تغذیه نامناسب
علایم خشکی دهان
از مهمترین نشانه های خشکی دهان عبارتند از :
افزایش حجم غدد بزاقی اصلی
چسبندگی و کدورت بزاق
نازکی ، رنگ پریدگی و خشکی سطوح مخاطی
از بین رفتن پرزها ، خشکی ، شیاردار شدن و قرمزی زبان
خشکی لبها، گلو وبینی
تغییر ترکیب میکروبهای دهان
تجمع پلاک میکروبی
افزایش گیر غذایی
عوارض خشکی دهان
اختلال در کمیت و کیفیت بزاق باعث خشکی دهان و یکسری عوارض در سلامت دهان و دندانها و … می شود. این عوارض عبارتند از:
تشنگی و عطش مداوم
حساسیت و سیوزش سطوح مخاطی دهان مانند زبان ، گونه و لبها
ترک لبها و زخم گوشه دهان
اختلال در تنفس
اختلال در حس چشایی
اختلال در تکلم
اشکال در جویدن و بلع غذاحساسیت دندانها
پوسیدگی دندانها در ناحیه طوق و برجستگیهای سطوح جونده
افزایش ریسک بیماریهای لثها
فزایش عفونت های دهانی حلقی
بوی بد دهان
کاهش گیر دندان مصنوعی
اقدامات درمانی را در بخش ۲ مطالعه بفرمائید.